Milas, Bodrum, İstanköy ve Rodos’da Yahudi Kültürünün İzleri Konferansı
20 Aralık 2011
Tarih araştırmacısı ve yazar Sara Pardo’nun Bodrum Ticaret Odası Konferans salonunda gerçekleştirdiği sohbet havasındaki konferansı kalabalık bir izleyici kitlesi ilgiyle dinledi. Semih Adıyaman’ın sunuculuğunu yaptığı konferansta, ayrıca Bodrum’dan 1954’de İzmir’e göç etmiş son Yahudi ailesinden Hayim Akyüz, aile anılarını izleyicilerle paylaştı.
Sara Pardo’nun titiz bir araştırma sonucu derlediği bilgilere göre Türkiye’de Yahudilerin varlığı sanılanın aksine sadece 500 yıl önceki İspanyol engizisyon dönemine değil Hz. İbrahim Oğulları zamanına dayanıyor.
Milas, Bodrum, İstanköy ve Rodos’a yerleşen Yahudiler Osmanlılar zamanında, ve Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarında istilalar gibi siyasi nedenlerle ve yine bu yıllar içinde deprem ve veba salgını gibi doğal nedenlerle adalar ile ana kara arasında sürekli yer değiştirdiler. Yahudi kültürünün gereği olarak bulundukları bölgenin yönetiminin kurallarına uygun olarak yaşadılar. Yine Yahudi kültürünün eğitime verdiği önemle, önceleri Rodos ve İstanköy’de ve daha yakın tarihte Milas’ta olmak üzere Fransız Alians okulları kalitesinde ileri eğitim kurumları oluşturdular. Ticaretle geçinmeleri nedeniyle Bodrum’daki Güllük limanında geniş çapta faaliyet gösterdiler.
1943 yılında Nazilerin Rodos’a gelmeleriyle 1700 Yahudi Auschwitz kampına gönderildi. 50 Yahudiyi, o zamanın Türkiye Rodos Başkonsolosu Selahattin Ülkümen eşinin ölümü pahasına kurtardı. Bu tarihten sonra Yahudilerin büyük bir kısmı, başta İsrail olmak üzere Amerika ve diğer ülkelere yerleştiler.
Sara Pardo son olarak Bodrum’lu Yahudiler arasında öne çıkan 1871 doğumlu Avram Galanti’den bahsetti. Birçok dil konuşan, profesör olarak anılan ve Neyzen Tevfik’in yakın arkadaşı olan Avram Galanti, Jön Türk’lere katılmış ve daha sonra milletvekili olduktan sonra Kınalı Adada vefat etmiş bulunuyor.
Hem İngilizce hem Türkçe olarak verdiği konferansın sonunda, Sara Pardo izleyicilerin merak ettiği konuları aydınlattı. Anlatılanların ilginç oluşu ve soruların çokluğu nedeniyle saat 14:00 de başlayarak 16:00’da bitmesi planlanan konferans, 17:00’de Ticaret Odası Konferans salonunun kapanma saatine kadar sürdü.
Vivian Kohen